Laatst schreef ik een blogartikel met negen tips om de eigen kracht van de samenleving te vergroten. Toen ik de commentaren bij het artikel las, werd het me duidelijk dat veel mensen in de eerste plaats naar de overheid kijken als het om elkaar vertrouwen gaat.

Terwijl het geheim van vertrouwen in de overheid is… een hogere overheidsIQ.

Verhoog zelf je kennis van de overheid en wat er met ons belastinggeld gebeurt en je leert de overheid kennen als deskundige partner. Je ontdekt de mogelijkheden om samen met de overheid zaken te bereiken, die je nooit tevoren voor mogelijk hield.

Iets wat je wellicht niet weet, is dat je overheidsIQ vaak bepaald is door sentiment en eerdere ervaringen. Velen van ons hebben op school niet geleerd wat de overheid is, waarom de overheid er is en doet. We weten niet wie er werken, we kennen alleen het beeld uit de media, dat soms wordt uitvergroot.

Als gevolg van onze achtergrond is onze kennis over de overheid slecht en hebben we overtuigingen over een overheid, die ons niet ondersteunt.
Resultaat: we weten betreurenswaardig weinig over hoe de overheid werkt en wat er met ons belastinggeld gebeurt.

Als je niet begrijpt hoe de overheid werkt, ken je ook geen manieren om met de overheid samen te werken.
Wat je wel hebt? Lange doorlooptijden, lage verwachtingen, angst voor slechte beslissingen… Om een begin te maken met het verhogen van je kennis van de overheid, zijn hier 5 mythen over de overheid.

Als je deze mythen gelooft, zul je worstelen op het gebied van vertrouwen in de overheid.

Let op… het feit dat je deze mythen keer op keer hebt gehoord in je leven, maakt ze niet waar…

Mythe 1#: De overheid is de belangrijkste dominante speler in de samenleving

Nee, dat is het niet! De Raad voor het Openbaar Bestuur concludeert in haar rapport ‘Vertrouwen in de democratie’ (2010) dat politici en overheidsorganisaties zich nog maar nauwelijks aan de veranderingen in onze complexe samenleving aanpassen. Politici en overheidsinstanties denken nog steeds dat zij de belangrijkste en dominante spelers zijn in de samenleving.

Inwoners en ondernemers zien de overheid als een van de spelers in een horizontaal georganiseerde netwerksamenleving. Naast zoveel anderen. Via internet en sociale media zijn burgers snel bij de voor hun belangrijke informatie. Ik merk dat de overheid op zoek is naar een nieuwe, meer bescheiden rol, terwijl ze de inwoners en ondernemers niet vragen naar hun werkelijk ‘ideale overheid’ die toegevoegde waarde heeft en houdt.

Mythe 2#: Inwoners zoeken bij de overheid naar informatie

Inwoners zoeken in de communicatie van de overheid niet naar informatie, maar naar ‘guidance’. Burgers willen bestuurders en ambtenaren die naast hen staan, die hun wereld kennen en die hen uitdagen op zoek te gaan naar eigen antwoorden.

Ik deel de in het boek ‘Congruente overheidscommunicatie’ (2012) van Hans Siepel geschetste lijn. “Zorgvuldig en effectief communiceren in een horizontale samenleving staat of valt met het gebruiken van verbindende taal, die weg gaat van de interne oriëntatie van de overheid.” Daarbij moet wat mij betreft veel meer aansluiting gezocht worden bij de informatie behoeften van (groepen in) de samenleving. Bovendien valt het mij op dat de overheid als één geheel, één overheid wordt gezien. En de overheid opereert nog niet als één overheid.

Mythe #3: Ambtenaren zijn vooral lui, bureaucratisch en het zijn er teveel.

Kijk je naar een ambtenaar, net als in ‘yes minister’, of ben je bereid ieder van de valse aannames en veronderstellingen te verwerpen? Ambtenaren worden met name beoordeeld op loyaliteit, trouw en collegialiteit.

In de regel wordt onderkend dat de kwaliteit van de Nederlandse ambtelijke dienst hoog is.

Regelmatig worden in de media artikelen geschreven waarin het prestatievermogen van de overheid (bijvoorbeeld op het terrein van integriteit of bureaucratie) ter discussie wordt gesteld. De waardering – maatschappelijk en politiek – voor de ambtelijke dienst onder druk staat. De ambtelijke dienst zou inefficiënt zijn, te groot, en een hinderpaal in het terugdringen van overheidsbemoeienis en administratieve lasten. Toch heeft onderzoek aangetoond dat mensen regelmatig ontevreden zijn over de overheid als geheel, maar relatief tevreden zijn over de concrete dienstverlening in een specifiek geval.

Ik ken veel collega’s die keihard werken, in oplossingen denken en betere dienstverlening bieden dan een willekeurige zakelijke dienstverlener. Ik zou soms willen dat inwoners en ondernemers dat ook eens zouden kunnen zien en waarderen.

Mythe #4: Ambtenaren, die niet functioneren, kunnen niet ontslagen worden

Het is echt onjuist dat ambtenaren, die niet functioneren, niet ontslagen kunnen worden. De ambtelijke rechtspositie bevat juist veel mogelijkheden om te ontslaan. Naast disfunctioneren kan een ambtenaar ook ontslagen worden vanwege (vermeend) plichtsverzuim, ziekte of reorganisatie.

In mijn ervaring en waarneming zijn er veel mogelijkheden tot onvrijwillig ontslag, ook al gelden daarvoor strikte procedures. En de ambtelijke uitkeringsregeling is sinds 2001 geharmoniseerd met de WW. Ook dat weten veel mensen niet. Het ontslag van niet goed functionerende ambtenaren is voor overheidswerkgevers dus wel een serieuze optie. En een ambtenaar is in toenemende mate verplicht ander werk te vinden of te accepteren (!). Misschien verschillen overheid en bedrijfsleven daarin gewoon minder dan we gewend waren te denken of te veronderstellen.

Mythe #5: De overheid doet niets goed

Er is al jaren wat mis met het imago van de overheid. De overheid is volgens velen traag. Zij laat kosten altijd uit de hand lopen. Besluiten lijken stroperig tot stand te komen. De overheid lijkt een inefficiënt management te hebben. Allerlei rampen of crisis versterkten het beeld. Maar de vraag is of dit geen overheidsfabel is. In de ogen van velen doet de overheid niets goed. In zijn boek ‘Het imago van de Overheid’ (2004) legt Prof.Dr. Arthur Ringeling op heldere en overtuigende wijze uit dat het negatieve imago van de overheid minder te maken heeft met de prestaties van de overheid dan met wisselende maatschappelijke stemmingen, bestaande vooroordelen en een onjuiste kijk op wat de overheid doet.

Als ik in mijn werk inwoners of ondernemers vertel over wat wij als overheid eigenlijk allemaal doen, dan is men verbaasd dat met zo weinig middelen, zo veel tot stand wordt gebracht. En dat we er geen reclame voor maken.

OverheidsIQ

Ik denk daarom dat meer ‘overheidsIQ’ helpt bij het herstellen van het vertrouwen in de overheid. Bij het niet vertrouwen van de overheid lijkt vooral te worden gekeken naar wat er allemaal fout gaat of wat politici hebben beloofd. De overheid brengt ook wél veel zaken tot stand. Dat is vaak vanzelfsprekend of men weet het niet. Deze goede, maatschappelijk verantwoorde en vanzelfsprekende dingen worden niet in deze beoordeling betrokken.

Ik werk al jaren met veel plezier in de publieke sector. Ik heb een klein fortuin en honderden uren besteed aan het verhogen van mijn kennis over de overheid. Als gevolg daarvan kijk ik anders aan tegen de overheid.

En nu jij… welke onwaarheden of fabels heb jij in de afgelopen jaren geleerd over de overheid of ambtenaren?

Deel in het commentaarveld hieronder de mythen, fabels en leugens over de overheid, of de negatieve overtuigingen die zich in je achterhoofd schuilhouden(“Ambtenaren slapen in de baas zijn tijd” of de ambtenarij is de enige sector waarin degenen die te laat op kantoor aankomen de mensen tegenkomen die te vroeg vertrekken.”, etc…).

Vindt je dit artikel waardevol, stuur het dan door in je netwerk!